Janus (Roma Mitolojisi)
Makale: Özhan Öztürk
Çok tanrılı dinlerden miras kalan gelenek ve uygulamaların modern toplumlarda bile şekil değiştirilerek sürdürüldüğünü Babil Tanrısı Tammuz’un Türkçe’de Temmuz ayına Roma tanrısı Janus’un ise Batı dillerinde January (Ocak) ayında olduğu gibi yılın bazı ayları hatta haftanın günleri bile Tek Tanrılı dinler öncesi tapınılan Pagan tanrılarının adlarını taşımaktadır.
Janus Kimdir?
Janus, Roma mitolojisinde kapı ve geçitlerin, başlangıç ve sonların tanrısı olup
karşılıklı iki yöne bakan, ikiyüzlü bir kafa olarak tasvir edilmekte, insanoğluna tarım ve kanunları öğrettiğine inanılmaktaydı. Bu yüzden Janus heykel ve tasvirleri biri kentten içeri girenlere diğeri kentten çıkanlara bakarak kentin yolcuların güvenliğini sağlamaktaydı. Janus, kimi söylencelerde Romalı kiminde ise Teselyalı bir göçmen olarak tanımlanmakta, su perisi Juturna’nın (veya Kardea) kocası ve kuyu ve pınarların tanrısı Fontus‘un (Fons) babası olduğuna inanılmaktaydı. Janus’un İaniculum’da hüküm sürdüğü dönemin insanlığın Altın çağı olduğu da kaydedilmiştir.
January ve Janus
Romalılar Ocak ayına (Inauarius) bu tanrının adını vermiş olup, bu durumun sebebi
bu ayın giden ve gelen yıllar arasında yer alması olmalıdır. Roma imparatorları Janus’a sunu sunmakta olup, rex sacorum esnasında senatörler bu tanrının adını Jupiter’den bile önce anmaktaydı. Birçok Roma tanrısının kökleri Yunan panteonuna dayanmasına rağmen Yunan mitolojisinde karşılığı olmayan bu tanrı Yunanlılarca Ianos olarak adlandırılmıştır. Janus’un hem ileri hem de geriye bakabilme yeteneği onu Ianus adıyla Çıkış ve Girişler’in Koruyucusu yapmıştır. Ianus Geminus, Forum Romanum‘da bulunan, çift geçitli bir yapıda olup, tapınağın kapıları kapatıldığında, Roma İmparatorluğunun barışı içinde yaşadığı, kapılar açıkken ise Roma’nın savaşta olduğu anlamına geliyordu.
Ocak ayının takvimlere girmesi Cumhuriyet dönemi öncesinde Roma‘yı yöneten yedi kralın ikincisi olan Numa Pompilius ile özdeşleştirilmekteydi. MÖ 6. Yüzyılda Numa Pompilius, 10 aylık Romulus dini takvimine Inauarius ve Februarius aylarını eklemiş, böylece Cumhuriyet döneminde kullanılan 12 aylık Roma takvimi ortaya çıkmıştır. Roma takviminin ilk ayı ise Janus’un ayı anlamına gelen Januarius olmuştur. Roma sikkelerinde sıkça kullanılan Janus başlangıçta sakallı olarak tasvir edilirken zamanla traşlı olarak gösterilmiştir. Kimi yazarlar, tanrı Janus’un halkına refah ve barış dolu Altın Çağı’nı yaşatan Latium’un ilk kralı Janus olduğunu iddia etmiştir. Roma Katolik Kilisesi tarafından şehit ilan edilen Janus kilise tarafından Aziz Januarius olarak adlandırılmıştır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları. Ankara, 2016